چگونه یک بیان برای مسئله خوب و چالش برانگیز بنویسیم

چگونه یک بیان مسئله خوب بنویسیم؟

• توسط مدیر اجرایی 
• رحیم واسع لشکری

بیان مسئله همیشه یکی از چالش های مهم هر پایان نامه ای است. بسیاری از دانشجویان در هنگام نوشتن پایان نامه در بحث بیان مسئله یا آن را کپی می کنند و یا اصلا بیان مسئله خوبی ندارند. برای همین در هنگام دفاع به علت ایراد گرفتن داور در این بخش بیان مسئله، نمره کامل را از پایان نمی گیرند. در همین راستا این مقاله تلاش دارد تا به شما بیاموزد که یک بیان مسئله خوب چگونه است؟ چه ویژگی هایی دارد؟ و چطور باید نوشته شود!

یک بیان مسئله خوب چگونه است؟

یک بیان مسئله خوب بیان مسئله ای است که در مرحله اول بتواند تصویر کلی برای مخاطب پایان نامه شما از موضوع ایجاد کند. طوری که مخاطب پایان نامه شما با خواندن این بیان مسئله به آسانی بتواند درباره آن موضوع از همان ابتدای پایان فکر کند و یک تصویر و شمای کلی درباره آن داشته باشد. به عنوان نمونه وقتی درباره حقوق کودکان کار در پایان نامه های حقوقی بحث می کنیم، بیان مسئله باید بتواند وضعیت کلی حقوقی امروز کودکان کار را در چند سطر بیان کند، درباره نواقص بگوید و لزوم پرداختن به این مسئله و موانع را شرح دهد. یا در مثال دیگری وقتی در رشته علوم سیاسی قرار است پایان نامه ای با موضوع رابطه ایران و عربستان نوشته شود ، بیان مسئله باید نگاهی کلی به رابطه ایران و عربستان داشته ، لازمه بحث خود پیرامون این رابطه را توضیح دهد. ضمن اینکه به برخی فراز و نشیب های این رابطه اشاره داشته باشد.

یادمان باشد که پایان بیان مسئله معمولا با بیان غیر مستقیم ضرورت پرداختن به موضوع صورت می گیرد. چرا که استاد یا هر مخاطب دیگری پس از بیان مسئله شما باید بفهمد که قصد و نیت شما و اصلا لزوم پرداختن به چنین موضوعی چیست. در غیر این صورت ممکن است داور و یا استاد مشاور ایرادات کلی نسبت به اصل موضوع پایان نامه بگیرد. پس قطعا در نوشتن بیان مسئله به تصویر سازی درست از موضوع پایان نامه درنزد خود و نزد مخاطب پایان نامه تان توجه کنید. اگر پس از نوشتن بیان مسئله، با خواندن آن احساس کردید که تصویر کلی از مسئله در ذهن خودتان ایجاد نمی شود بدانید که راه بیان مسئله را اشتباه رفته اید. اشکالی ندارید پاک کنید و از نو بنویسید. بسیاری از اساتید و کارشناسان حوزه روش تحقیق براین باورند که هر دانشجویی بتواند بیان مسئله را درست بنویسد و از طریق بیان مسئله درست، تصویرسازی مناسب از موضوع در ذهن خود ایجاد کند، می تواند باقی راه را بسیار آسان تر از دیگر دانشجویان برود.

هدف بیان مسئله

یادمان باشد که بیان مسئله هدف هایی در خود دارد. هر دانشجو و یا پژوهشگری که بتواند این اهداف را به خوبی درک کند می تواند در نوشتن بیان مسئله موفق باشد

دراینجا باید اشاره داشت که هدف نهایی بیان مساله تبدیل یک مساله کلی و مبهم به یک مساله تعریف شده، دقیق و مشخص است؛ به صورتی که بتوان آن را از طریق یک پژوهش علمی مورد بررسی قرار داد و راه‌حل‌هایی نیز برای حل آن ارایه نمود. نوشتن بیان مساله باید به شما کمک کند تا هدف پژوهشی که قصد انجام آن را دارید معین سازید. در نگارش بیان مساله احتیاجی نیست که آن را طولانی بنویسید؛ اینکه اگر بتوانید در طول یک صفحه مساله مورد بررسی خود را مطرح کنید بسیار ایده‌آل است. اگر شما به مقالات قوی که در مجلات معتبر نیز چاپ می‌شوند نگاه کنید عمدتاً در طول یک و نهایتاً یک و نیم صفحه نگارش شده‌اند.

نقطه آغاز بیان مسئله کجاست؟

نقطه آغاز بیان یک مسئله نوشتن آن نیست. بلکه نقطه آغارین یک بیان مسئله خوب مطالعات کلی و چندجانبه روی آن در مقالات و مراجع مرتبط با موضوع پایان نامه و حتی خبرگزاری هاست . به عنوان نمونه وقتی دانشجوی رشته ارتباطات تصمیم دارد درباره پوشش خبری یک کشور پایان نامه بنویسد. باید وضعیت کلی امروز آن کشور اعم از حوادث سیاسی و اجتماعی و ساختار قدرت درآن توجه کند. پس باید به مطالعات خبری و تاریخی درباره این کشور هم بپردازد تا بیان مسئله او ترکیبی از وضعیت تاریخی، سیاسی امروز و موضوعات مهم مد نظر آن جامعه باشد.

ساختار بیان مسئله چگونه است؟

اما ساختار بیان مسئله هم بسیار مهم است. به تعبیری دیگر برای نوشتن بیان مسئله فورمت های مشخصی وجود دارد که هر دانشحویی می تواند از آن استفاده کند تا بیان مسئله او یک بیان مسئله استاندارد به نظر برسد

نگارش بیان مساله معمولاً در سه بخش نوشته می‌شود:

الف) حالت ایده‌آل و خوب را توضیح دهید.

ب) بیان کنید چه موانعی باعث ممانعت از رخداد حالت ایده‌ال و خوب در مورد الف شده است. 

ج) معین کنید که از چه روشی می‌خواهید وضعیت ایده‌آل و خوب را که در بند الف توضیح داده شد بازگردانید و موانعی که در بند ب گفته شده را از سر راه بردارید.

در زیر قالبی برای نگارش بیان مساله آماده شده است. این قالب برگرفته از منابع علمی و معتبر می‌باشد:

در (ذکر نام سازمان یا ناحیه و یا منطقه خاصی) مشکلی به وجود آمده است. علی رغم (ذکر تلاشهای صورت گرفته برای جلوگیری)، مشکل (ذکر اتفاق ناخوشایند یا مشکل اصلی) اتفاق افتاده است(ذکر شواهد دال بر وقوع رخداد). این مشکل تاثیر منفی گذاشته است (ذکر اهم تاثیرات منفی). یک دلیل رخداد این مساله (ذکر یکی از دلایل رخداد مساله). شاید پژوهشی که بخواهد (ذکر مساله پژوهش) را از طریق (ذکر روش یا پارادایم پژوهشی) مورد بررسی قرار دهد برای حل این مشکل کمک کننده باشد.

ذکر مثال در این قالب بیان مساله:

یک روند ثابت در تامین مالی شرکت‌های کوجک در کشور کنیا ایجاد صندوق مالی است. برخی از این صندوق‌های تامین مالی عبارتند از صندوق جوانان و صندوق‌های متعلق به زنان. وجوه موجود در این صندوق‌‍‌ها در به وجود آمدن برخی مشاغل کمک نموده است؛ با این حال، پس از شروع به کار این مشاغل، مشکلات ظاهر می‌شوند. اولین مشکل این مشاغل ان است که آنها با مشکل مدیریت مواجه هستند که این مشکل باعث می‌شود تا این مشاغل در بازاریابی به مشکل بربخورند و در نهایت به رکود و ورشکستگی برسند.

پژوهشی که توسط موسسه مطالعات توسعه انجام شد نشان داد که فقط ۳۸ درصد از کسب و کارها در حال پیشرفت و گسترش هستند و ۵۸ درصد آنها هیچ پیشرفت و گسترشی نشان نداده‌اند. برحسب این پژوهش شرکتها در سه سال اول فعالیت خود این خطر را دارند که ورشکسته بشوند. چهار سال بعد، همین موسسه پژوهشی دیگر را بر روی این کسب و کارها انجام داد و معین شد که ۵۷ درصد از شرکت‌ها در رکود هستند و تنها ۳۳ درصد از آنها میزان رشد را نشان می‌دهند.

در این پژوهش، ما قصد بررسی عواملی را داریم که در ماندگاری این کسب و کارها بیشترین تاثیر را دارند. جهت بررسی این هدف، از روشهای کمی و کیفی به طور همزمان استفاده خواهیم نمود تا بتوانیم برای بررسی این عوامل هم به اطلاعات دست اول و هم به اطلاعات دست دوم دسترسی داشته باشیم تا مطالعه دقیقی بر روی این مشکل انجام دهیم.

طبیعی است که شما می‌توانید در نمونه بالا از شواهد زیادی استفاده کنید (مانند شواهد موجود در پژوهش موسسه مطالعات توسعه) تا بیشتر مستند باشید و هرچه از رفرنسهای جدیدتر استفاده کنید به این معنی است که مشکل مورد اشاره از سوی شما در جامعه موجودیت دارد. وقتی شما از رفرنسهای قدیمی استفاده می‌کنید تا شواهدی دال بر وجود مساله مورد پژوهش در جامعه جمع آوری کنید، این شائبه وجود خواهد داشت که احتمالاً آن مشکل دیگر در جامعه مساله‌ساز نیست چون رفرنسها قدیمی هستند و پژوهش جدیدی وجود ندارد.